web analytics

BARENDRECHT-DRACHTEN, CO2-opslag

De link van deze bijdrage is:  CO2-opslag Barendrecht. Zou U die kunnen doormailen aan een kennis? Veel meer over CO2-opslag is te vinden op het web-log + Weblog CO2-opslag
foto
Een overeenkomst tussen de Zuid-Hollandse plaats Barendrecht (nabij Rotterdam) en het mid-Friese oord Drachten is dat beide steden ongeveer 50.000 inwoners huisvesten. En beide plaatsen zijn gegroeid vanwege industriële ontwikkelingen.
Een andere overeenkomst is dat “de industrie” een begerig oog liet vallen op de aldaar en alhier aanwezige gasvelden. Om daar zoveel mogelijk aardgas uit te putten en er flink rijk van te worden.
Maar de grootvervuilers hadden nog één oogje over. En nu viel dat oogje op dezelfde, maar inmiddels bijna-lege gasbronnen. Om daar hun afval in te kunnen stoppen. Of een noodvooraad aardgas, te importeren uit den vreemde. Zo zou in Drachten het eerste CO2-opslagproject worden gerealiseerd.
Nabij Drachten ligt onder de weilanden bij De Wilgen een uitgeproduceerd veld met afgesloten boorgaten. Het vrijwel onbekende bedrijf SEQ wilde aldaar het laatste restje aardgas winnen door CO2 in het veld te laten pompen. En omdat het aanwezige aardgas maar hooguit 5% CO2 bevatte, kon er nog 95% van dat broeikasgas bij. Aan te voeren van elders. Uit Rotterdam, uit heel NW-Europa misschien. Aan te voeren per leiding, per boot, per truck of trein.
foto
Bij Barendrecht liggen twee velden. Beide zijn in productie; het Barendrecht-veld Carnisselande is als eerste bijna leeg. Hier willen Shell/Nam/Lindegas e.a. CO2, afkomstig van de Shell-raffinaderij bij Pernis gaan injecteren. Vanuit Den Haag is inmiddels € 30 miljoen toegezegd voor dit (ook weer eerste) CO2-opslagexperiment.
Dit gemeenschapsgeld komt uit een geldpotje, indertijd gevormd om de kerncentrale te Borssele langer te kunnen openhouden. Dat smeergeld is bedoeld voor de ontwikkeling van duurzame energie-opwekkingtechnieken.
foto
Alleen: Shell maakte de afgelopen drie jaar telkens super-winsten. En krijgt die € 30 miljoen dus onterecht voor het onder-de-zoden-schoffelen van het eigen afvalgas CO2, ontstaan in het petro-chemische proces bij de productie van WATERSTOF. Merkwaardig, want H2-productie is geen schone energie-techniek. Integedeel: Waterstof wordt geproduceerd (met CO2-uitstoot dus) uit aardgas. Maar de aardgas-voorraad is eindig, aardgas is nodig voor woningverwarming en om ermee te koken.
ENECO, de gelegenheids-partner van de SEQ in het Drachtster ZEPP-1 project, trok zich vorig jaar terug met de zucht “het was tóch een beetje té ingewikkeld daar in Drachten”. Toen gingen allerlei gewichtige figuren roepen, dat CO2-opslag beter bij-de-bron, dus bij Rotterdam paste. En toen werden de mensen in Barendrecht wakker en kregen last van het NOMA-syndroom ( niet onder mijn achtertuin), want het Barendrecht-veld ligt onder de woonwijk Carnisselande.
En zo werd het CO2-opslagballetje diverse malen heen en weer gespeeld tussen de veronderstelde “geweldige opslagmogelijkheden” in de Noordelijke en de Hollandse aardgasvelden.
Op 9 maart 2010 werden de Noordelijke milieugedeputeerden naar Den Haag ontboden om daar van de ministers van EZ en VROM te vernemen welk bijna leeg aardgasveld is uitverkoren voor de start van (alweer het eerste) CO2-opslagexperiment in Noord-Nederland. En dát als opmaat voor versnelde, grootschalige opslag van het afvalgas in de Noordelijke velden. De onlangs aangenomen Rijks-Coördinatieregeling en de Crisis-en herstelwet (waar stiekemweg CO2-opslag is gevoegd) maken de over-ruling mogelijk van het Provinciale bestuur en de Gemeentelijke besturen.
Alleen: De demissionaire minister Van der Hoeven was naar Petersburg vertrokken om de hand te leggen op een Russische pijplijn.
Woensdag 4 maart 2009:  College Barendrecht tegen CO2-opslag. Link naar: CO2-besluit College Barendrecht
Het college vindt dat er onvoldoende basis is om door te gaan met een proef waarbij het broeikasgas CO2 uit de Shell waterstof-fabriek in Pernis ondergronds in lege plaatselijke gasvelden wordt opgeslagen. Het college heeft na adviezen van experts de vele bezwaren tegen het proefproject. Voor de gemeente is onduidelijk waarom Barendrecht de meest geschikte locatie zou zijn voor het proefproject. Ook is onduidelijk welk gezondheidsrisico de bevolking loopt. Bovendien twijfelt het college of de techniek om CO2 op te slaan goed genoeg is.
Maandag 9 mrt 2009: De gemeenteraad Barendrecht is UNANIEM TEGEN de opslag van het afvalgas CO2.

Wintershall heeft een studie gedaan naar de mogelijkheden voor opslag in een olieveld onder de Noordzee. Shell heeft het initiatief genomen voor ondergrondse opslag in een olieveld bij Barendrecht en deed proeven (?) Tenslotte is een lobby opgericht, het CCS- Platform. Deelnemers zijn: Rotterdam Climate Initiative, Havenbedrijf, Deltalinqs, Gaz de France, Shell, NAM, Linde Gas, E-on, Eneco, Electrabel, Wintershall, Air Products, TAQA Energy, Gasunie, TU Delft en CO2-net.

Bericht 260209: ONDERGRONDSE OPSLAG CO2 op MAASVLAKTE.

Juni 2009:Het gemeentebestuur neemt een definitieve beslissing over het voorstel van Shell. Unaniem ( bevolking, raad, college) wijst Barendrecht CO2-opslag af.

EON gaat na 2013 grootschalig CO2 transporteren en opslaan.
Er is door de Provincie een vergunning verleend voor de bouw van een KOLEN-CENTRALE. Op voorwaarde ( én in de vooronderstelling) dat CO2 kan worden opgeslagen. Greenpeace stelt dat er geen vergunning is afgegeven aan EON voor CO2-opslag.

 

Plan van aanpak.

De fasegewijze aanpak van het RCI moet uiteindelijk leiden tot de grootschalige commerciële toepassing van CCS ( in Noord-Nederland) en deze start met CCS-proeven bij IJmuiden en Barendrecht.
Deze pilotprojecten omvatten onder meer de afvang van CO2 bij “bestaande bronnen”, de ondergrondse opslag van CO2 en de levering van CO2 aan tuinbouwbedrijven via een gedeeltelijk bestaand netwerk.
Shell levert nu al CO2 aan tuinders, aan de frisdrank-industrie en heeft een CO2-overschot voor injectie onder Barendrecht. Het lijkt me onzin te stellen, dat EON die leveranties zal overnemen. Hier wordt het onderdeel TRANSPORT van het 99% zuivere CO2 verdoezeld.

Om de inwoners van Barendrecht e.o te steunen…. EEN TIP: er is een ruime hoeveelheid erg toegankelijke informatie over CCS te vinden op mijn web-log OVERDRACHTELIJK, link:  CO2 web-log OVERDRACHTELIJK Slogans over CO2 zijn te vinden via een klik op: CO2-ONderLINERS


 

1. Op dit moment ( februari 2009) is het Duitse concern RWE doende om de Nederlandse energiemarkt te overweldigen. Voor overmeestering van Essent heeft  RWE € 10 miljard kasgeld over. Vorige week stelde de directeur dat RWE zal investeren in duurzame technieken. Maar intussen wordt hun electro gemaakt  met  vervuilende bruinkool, steenkool en kernenergie. CCS (afvangen, transporten, opslaan van CO2) is het schaamlapje van de industrie. Decennialange onverantwoorde CO2-emissies en nu plotseling “groen” bezig zijn? Gelooft U dat?
Januari 2010: Inmiddels heeft RWE het “groene jasje”al weer uitgetrokken.


2. De toevoer van CO2 naar Barendrecht is erg belangrijk voor de CO2-lobby. Het is de opmaat voor een landelijk netwerk van CO2-leidingen, samen met aardgas-hoofdleidingen ingebed in ondiepe goten. Daarom mag er geen stukje ontbreken. Als -ondanks het NIMA-effect- dit traject aangelegd kan worden, is daarmee de belangrijkste horde genomen voor een verbinding met de Noord-Duitse en Oost-Groninger CO2-bronnen.

3. Er wordt m.i. nogal gesjoemeld met cijfers voor opslag. Er zouden (vooral in Noord-Nederland) veel bijna-lege gasvelden zijn, geschikt voor CO2-opslag. Dat is wishful thinking. De velden die in exploitatie zijn (o.a. het Slochteren-veld) kunnen voorlopig niet gebruikt worden. Ook gasvelden, aquifers en zoutkoepels, bestemd voor opslag van aardgas, vallen af. Afgesloten, ontmantelde velden zijn ook niet bruikbaar. Van de overgebleven velden bestaan mogelijk de gashoudende lagen uit brokstukken, waarbij alleen het grootste deel economisch vulbaar is met het afvalgas. En: vaak genoeg lijkt een aangeboord veld op een zeef. Zó vaak is erin geboord. Het voormalige winveld De Lier telt maar liefst 40 boorputten. Een dergelijk productieveld is onbruikbaar omdat de afsluiting van de oudere boorgaten met betonproppen ondeugdelijk is voor CO2-opslag en omdat nieuwe boringen té kostbaar zijn.
 
Opslag-capaciteit wordt m.i. dus in grote mate overschat. Het is sowieso “natte-vingerwerk” omdat veel gegevens ontbreken en omdat de aannames niet deugen. Bij het (eventuele) vullen van een veld moet er gestopt worden VER VOOR de rand van de brok. Oude gasvelden zullen ingeklonken zijn waardoor er minder vul-ruimte overblijft.  En- omdat de initiatieven wél uitgaan van de mogelijkheid tot grootscheepse opslag met grootscheepse aanvoer vanuit het buitenland- komt op de lange termijn ook de economische haalbaarheid op de tocht te staan.
 
Volkskrant  20 juni 2009: Lees het frontpagina-artikel RECESSIE LEVERT SCHONE LUCHT OP…..schonere lucht dus. De Nederlandse klimaat-doelstelling wordt gehaald door de economische recessie en door enkele opschoningstechnieken ( ENCI en DSM). Het experiment bij Barendrecht is niet nodig. En bovendien onzinnig als je bedenkt dat er meer van dezelfde Europese proeven genomen worden. En onzinnig als je bedenkt dat India, China, Brazilïe, Japan steeds meer vervuilen en dat een Nederlandse beperking dweilen met de kraan open is.

5. Het is alom bekend dat tijdens aardgaswinning ( en nog lang daarna) de aardlagen daarboven inzakken. De oorzaak is die winning zelf, waarbij de druk van het gas op de bovenliggende aardlagen wegvalt. Dat betekent ook dat de eerst gashoudende (zandsteen- of kalksteen) lagen door de druk van diezelfde aardmassa’s samengeperst worden. Dat kan uitmonden in een baksteenharde laag, waarbij ik niet zie dat daar nog CO2 bijgeperst kan worden. In ieder geval zou de injectiedruk ( 166 bar?) hoger moeten zijn dan de plaatselijke druk op 2-3 kilometer diepte. Voor het bereiken van die persdruk vanaf de CO2-opslag bij de fabrieken naar de opslagput is denkelijk nogal wat energie ( uit electro = uit steenkool enz) nodig. En het produceren van die energie levert weer CO2-uitstoot.

6. In
het complete CCS-traject heeft elke partij ( de overheden, de industrie , maar ook instituten en individuele wetenschappers) zijn eigen motivatie en belangen. En dát geeft de neiging tot sjoemelen, verdraaiing van de feiten en verdoezeling van de gevaren van CCTS).
Zo kijken de initiatiefnemers van het RCI denkelijk naar mogelijke inkomsten uit de emissiehandel en zoekt de RWE een doekje-voor-het-bloeden bij de overmeestering van de Nederlandse energiemarkt om het publiek te lijmen. En zo kwamen Rijn-schippers op het idee om CO2 in tankboten vanuit het Roergebied naar Rotterdam te slepen. Vanuit het Duitse Schwartze Pumpe wordt nu CO2 per vrachtwagen 200 kilometer versleept. En dat is dus voor 400 kilometer brandstofverbruik en uitstoot van CO2 en fijnstof. Ik sluit voor deze CO2-bommen geen transportmogelijkheid (per leiding, vrachtwagen, schip, trein) uit. Bij beoordeling van deze aanvraag is m.i. het complete traject van belang. Dus ook opslag bij-de-fabriek én alle transportmogelijkheden.
 
Daarna moet een volgende put (geboord en) gebruikt worden of zullen er volgende opslagvelden (in het NOORDEN) beschikbaar moeten zijn. En: die zijn er m.i. niet of nauwelijks en dan alleen nog “bereikbaar” tegen veel hogere kosten. Een (eventueel) sociaal, economisch en praktisch-technisch “succes” van deze eerste proef is dus beslist niet maatgevend voor een later praktijk.In een dichtbevolkt land, met een uitgebreid leidingnet en massale aanvoer en opslag van CO2 is de kans op lekkages, sabotages, leidingbreuk  en dus een ramp uiteraard groter. Als het niet waait zakt een onzichtbare en dodelijke wolk CO2 over de ( bewoonde?) omgeving en blijft hangen. Daarom werd in Mönchen-Gladbach een helicopter gebruikt om het gas te verspreiden. Bloedlink trouwens, want een helicopter valt bij zuurstofgebrek óók uit de lucht .
 
Andere wetenschappers stelden, dat dit proces al gaande is en dat menselijk ingrijpen NU niet meer helpt. Verder produceren landen als de VS, Japan, India, China steeds meer broeikasgassen. China alleen al zou dit jaar er 1000 vervuilende kolencentrales buijbouwen. En zouden alle inspanningen van Europa of alleen Nederland dan zoden aan de dijk zetten? Tenslotte: bij een dalende economische activiteit neemt ook het energiegebruik  en daarmee de CO2-uitstoot af. En: de noodzaak tot opslag.10. De gashoudende onderbarendrechtse lagen zouden bestaan uit zandsteen. Ook is gesteld dat die laag een (waterbevattende) aquifer is. Dan zouden dus de poriën, waar eerst gas in zat, nu gevuld zijn met water. Bij het injecteren van 99% zuiver CO2 met een injectiedruk van 160 bar zou dat water (in de Shell-visie) CO2 kunnen opnemen. Maar: water neemt maar heel beperkt gassen (van 36 graden Celsius) op. Bij een temperatuur op 2-3 kilometer diepte van misschien 50-100 graden Celsius totaal niets. Het is- bij deze aquifer- dus maar gissen hoeveel water de laag bevat en of er wel CO2 opneembaar is bij de heersende temperatuur en gevormde druk. Shell stelt dat het Barendrecht-veld in totaal 270 miljoen m3 aardgas bevatte. Dat in de plaats daarvan zeker 10 miljoen ton 99% zuiver CO2 kan worden opgeslagen, dat de eigen jaarproductie aan CO2 5,5 miljoen ton is, dat vanwege een trage doorstroom per jaar slechts 150 kiloton kan worden geïnjecteerd en wel gedurende 3 jaar.

Rekent U even mee? Drie maal 150 kiloton is 450 kiloton. En wat met die 9.550.000 ton aan rest-opslagcapaciteit? Zogenaamd eerst stoppen, maar over drie jaar doorgaan met import-CO2.?
En what about het verschil aan eigen productie en injectie van 5.350.000 ton per jaar? Gewoon-zoals te doen gebruikelijk- weer de lucht ingeblazen?
Wat is dan nog die eerste opslagmogelijkheid van 150 kiloton tegen twee miljoen ton?
 
13. Het gemeentebestuur van Barendrecht gaat over het bestemmingsplan, de Provincie over de Milieuvergunning. Als het voorstel afgewezen wordt, dan kan het Rijk tóch goedkeuren en het “landsbelang” laten voorgaan. Maar: als in de gemeentelijke overwegingen die belangen, zoals meer werkgelegenheid en een schoner milieu worden meegewogen, dan vind ik een dergelijke overname van de besluitvorming onterecht. Even onterecht kunnen dan dat type stellingen in de huidige aanvraag zijn. Ik noem financiële-, imago- en milieu-overwegingen.
Zónder die toevoegingen kan een gemeentebestuur snel beslissen of een aanvraag voldoet aan het huidige bestemmingsplan. Maar altijd zal het belang van de bevolking, dus ook de veiligheid, werkgelegenheid, milieu , waardedaling onroerend goed enz. in de overwegingen moeten meewegen.
   
   
Mijn eind-conclusie is:
foto
 
 
 
 
 
 
 
Hier de link naar de mening van GROENGRONINGEN…… Redenen om CO2 niet ondergronds op te slaan.
November 2009: In de Provinciale Staten van Zuid-Holland is een motie aangenomen TEGEN de opslag van CO2 onder Barendrecht. De fracties verklaarden unaniem dat voor het proefproject een alternatieve locatie moet worden gekozen.
Begin november ondertekenden initiatiefnemers John Brosens, Klaas Brantjes en Dieta Uyterlinden in het kantoor van notaris Van Spreeuwel de oprichtingsakte van de nieuwe actiegroep  CO2=NEE  tegen opslag van CO2 in Barendrecht.
Het eerste (ludieke) idee is om cavia’s (laag) in te zetten als waarschuwingsmiddel.
 

foto

 

 

Zie artikel voorpagina DvhN: Afvalgas naar het Noorden

9. Het is vele wetenschappers nog onduidelijk of de mens of de zon de oorzaak is van de opwarming van de aarde. Het is zelfs duidelijk dat de atmosfeer de afgelopen decennia niet opwarmt, maar is AFGEKOELD. Er waren -zonder de mens- periodes met een veel groter CO2 gehalte in de atmosfeer. Eventuele opwarming, met smelting van de ijskappen van de polen, is de oorzaak ervan dat al het water op de aardbol een groter volume inneemt en dat daardoor de zeespiegel een metertje of zo stijgt. Bovendien kan warmer water minder CO2 vasthouden en dat gas komt dan massaal vrij. Het is dus precies andersom: het CO2-gehalte van de atmosfeer is hoger NA en niet VOOR een hogere temperatuur ervan.

 

Op 270209 verklaarde EON dat na 2015 op GROTE SCHAAL CO2 zal worden getransporteerd én opgeslagen. Intussen zal dat (misschien) mondjesmaat in Barendrecht. kunnen. Maar intussen, bij de huidige recessie,  loopt de productie in de petro-chemische industrie alhier misschien met 40-50% terug en daarmee ook de CO2-productie. Of de productie loopt juist op met 1 miljoen ton.  Is de opslagcapaciteit bij Barendrecht ca. 1 miljoen ton, dan zal heel veel aangevoerd moeten worden: per as of per boot misschien.
Tussendoortje: Het is opmerkelijk, dat de geweldige ZEPP-techniek (zoals de SEQ voor Drachten inzette) niet in Barendrecht zal worden benut om de laatste 20 miljoen m3 aardgas naar boven te laten drukken door het ingepompte CO2 .
Logisch, want die techiek is nog lang niet uit-ontwikkeld. De apparatuur ontbrak al in 2004, de voorspellingen waren dus voorbarig, ongeloofwaardig en het proces té kostbaar. Enzovoort. Misschien moet er daarom ook bij het Barendrecht-experiment eens goed gekeken worden naar wat daaraan niet deugt.
11. In het Duitse plaatsje Ketzin is -met vrijwel dezelfde partners: Shell, Lindegas- een identieke proef gaande. Als de techniek en de vooruitzichten zo veelbelovend zijn als Shell beweert….waarom is dan het experiment bij Barendrecht nodig? Alleen voor de subsidie ?
12.  In het verleden, vandaag en nog tot in de verre toekomst wordt het broeikasgas CO2 de atmosfeer ingeblazen. De optie opslag van 99% zuiver CO2 in de diepe bodem ( vanaf 2012?) is daarbij een TIJDELIJKE: tot de opslag-ruimten gevuld zijn. Wat deze chemische stof zal aanrichten met de aanwezige mineralen als kalk, laat zich raden. In ieder geval heeft CO2 niet zoals kernafval een HALVERINGSTIJD. Het blijft voor eeuwig gevaarlijk. En dus zal Shell na een poosje de verantwoordelijkheid voor de veiligheid voor de omwonenden maar al te graag naar het Rijk, dus ook naar de belastingbetaler, willen overdragen.
Hier geldt dan: DE VERVUILER BEPAALT i.p.v. de VERVUILER BETAALT en dát is bepaald geen frisse zaak.
Over CO2NZIN gesproken. Vorig jaar berekende Shell een CO2-productie en -opslag in Pernis van bijna een miljoen ton. En een zomerse afzetmogelijkheid (!) van 530.000 ton aan de Westlandse tuinders en aan de frisdrank-industrie. En (alleen in de winter) opslag in de Barendrechtse velden van 400 kiloton per jaar. Maar dát getal is heel anders dan de jaarlijks injecteerbare hoeveelheid van 150 kiloton. Er blijft over een nog niet af te zetten rest CO2 van ongeveer 250 kiloton. Bovendien is er aangekondigd dat er te Pernis een tweede waterstoffabriek gebouwd zal worden. En die produceert dan extra meer dan één miljoen ton broeikasgas?
foto

8. Ook in Drachten kraamde minister Cramer onlangs uit, dat CO2 een ongevaarlijk gas is. Nou, dan moest ze maar eens een plastic zak over haar hoofd trekken. In hogere concentraties (er wordt 99% zuiver CO2-afgevangen) dan aanwezig in vrij uitgeademde lucht ( maximaal 5%) is CO2 wel degelijk gevaarlijk tot zeer gevaarlijk en dodelijk. CO2 is namelijk een ‘zwaar” gas. Het verdrijft zuurstof. En bij gebrek aan zuurstof gaan niet alleen dieren maar ook mensen dood. En de motoren van hulpverleners vallen uit. Vluchten kan niet meer en helpen lukt niet.Voor een hoogstnodige bezinning verwijs ik de minister naar de recente bijna-rampen met CO2 in Mönchen-Gladbach en Wuppertal. Uiteraard was ook de installatie in Duitsland ooit als  bijzonder “veilig” voorgeschoteld. Maar, mevrouw Cramer, kijk eens hiernaar:
Zo, dus CO2 is niet gevaarlijk, minister Cramer

7. Het boren van putten voor gaswinning ( of CO2-injectie) is kostbaar: ongeveer € 1 miljoen per kilometer. Ook de aanleg van een leidingnet in ons dichtbevolkte land is nogal prijzig. Omdat er al een leiding ligt tussen Shell-Pernis en de winlocaties Barendrecht en Ziedewij én omdat er werkende en bruikbare putten liggen, is denkelijk gekozen voor deze locatie voor dit “demonstratie-project”. Shell stelt dat Barendrecht twee putten kent. Dat zal wel, maar als dat er twintig zijn, zou ik niet verbaasd opkijken. Deze locaties zullen m.i. slechts gedeeltelijk en voor een korte periode gebruikt worden. Gedeeltelijk omdat het Barendrecht-veld gebroken is en alleen de grootste brok wordt geinjecteerd. En dat nog traag, met maar 150 kiloton per jaar ( bij een huidige productie van 5,5 miljoen ton. Heel traag en steeds trager……dat komt omdat door de chemische inwerking (mineralisatie) van dat geconcentreerde CO2 de geïnjecteerde poreuze aardlagen dichtslibben. Het veld Carnisselande bevatte 270 miljoen m3 aardgas en wordt met drie maal 150 kiloton/jr dus maar miniew opgevuld met CO2.
4. Met CO2-opslag kan enorm veel geld worden verdiend en dát is m.i. de ware motivatie bij deze plannen. Maar wat als de ( buitenlandse) CO2-producenten door de huidige economische crisis minder CO2-produceren of wanneer deze een voordeliger weg vinden? ( Anno 2010: er is 10% MINDER CO2-uitstoot) En voor wat betreft de Shell: wordt ook daar door de petro-chemische industrie minder H2 en dus CO2 gevormd, al dan niet uit vrije wil of door verminderde vraag? Mag het een waterstoffabriek én megatonnetje CO2 minder? Nee, hoor. In het Botlekgebied wordt nu juist een GROTE waterstoffabriek bijgebouwd. En in Abu Dhabi een nóg grotere en concurrerende.

Permanente koppeling naar dit artikel: https://www.fanvanfryslan.nl/wordpress/2009/02/barendrecht-drachten-co2-opslag/