RECHT OP VRIJHEID IN FRISIA
Frya ( ook Frya, Frigg, Frea of Freyja genaamd) is de mooie Germaanse godin van de liefde en de vruchtbaarheid. Zij zou de oermoeder zijn van het gehele menselijke ras. Freya zou haar naam hebben gegeven aan het Friese volk en het Friese land. Bovendien is de VRIJDAG vernoemd naar deze strijdbare godin.
De Eala Frya Fresena (de edele vrije Friezen) hebben altijd strijd moeten voeren tegen het water en tegen andere volken, vreemde legers en moordenaarsbenden. Ze hechten erg aan hun vrijheid en onafhankelijkheid.
In de vroege Middeleeuwen omvatte Frisia veel meer dan alleen de huidige provincie Friesland: namelijk de gehele kuststrook van Vlaanderen, via Holland, tot Noord Duitsland.
De Lex Frisionum, een wetboek van strafrecht, had betrekking op dat hele gebied. Het vertelt welke straffen er stonden op moord, verwonding, diefstal en inbreuk op de huwelijkswetten.Voor dergelijke vergrijpen moest een boete worden betaald, aan het slachtoffer (of diens nabestaanden), of aan de koning, of allebei. Het gedetailleerde boete-systeem behelsde dat voor elk vergrijp vooraf was bepaald hoeveel de dader moest vergoeden aan het slachtoffer. Op bepaalde vergrijpen stond onverbiddelijk de doodstraf, maar in de andere gevallen voorkwam dit systeem de vetes die anders meerdere generaties zouden kunnen voortwoekeren. Het zodanig afkopen van bloedwraak had waarschijnlijk de bedoeling om het aantal doodvonnissen te beperken. Of dit doel ook werkelijk is bereikt is niet zeker. Het Friese rechtssysteem en de Friese vrijheid waren heel lang de belangrijkste wapens tot het behoud van de Friese identiteit.
Rond 790 na Christus, na het neerslaan van de opstand onder Widukind, was het volk onderworpen aan de Frankische keizer Karel de Grote. Hij liet de rechtsregels optekenen in een wetboek van strafrecht, de LEX FRISIONUM*. Het daarin vastgelegde boete-systeem hanteerden de Friezen echter al lang daarvoor in hun gewoonterecht en dát was volgens hen zelfs van goddelijke oorsprong. Later, als dank voor de Friese hulp bij het veroveren van de Engelenburcht in Rome schonk Karel het recht op vrijheid voor eeuwig aan alle Friezen.
Uiteraard gaan óók de spreekwoorden van deze week (de TSIEN fan TSIEN oere TSIEN) over RECHT en ONRECHT.
154. De iene mei in ko stelle en de oare mei net oer de hikke sjen.
De een kan een koe stelen en een ander mag niet over het hek kijken.
153. Rjocht prate wat krom is, it rjocht yn eigen hân nimme en dan moat it rjocht syn berin hawwe……
Recht praten wat krom is, het recht in eigen hand nemen en dan moet het recht zijn loop hebben…….. waar doet me dat toch aan denken?
152. De skiednis hat skiere kontoeren, mar bloedreade slachfjilden.
Vrij vertaald: De geschiedenis heeft grijze contouren, maar kent bloedrode slagvelden.
151. De wrâld is goed mar de minsken koene better.
De wereld is goed maar de mensen konden beter zijn.
150. De wierheid hat in skel lûd.
De waarheid heeft een schel geluid.
————————-
Eerlijkheid duurt het langst, vandaar dat sommige mensen zo gauw klaar zijn.
Het recht is te belangrijk om aan bekenden of juristen over te laten.
Onrecht wordt recht doordat het zo vaak voorkomt.
Van de stijfkop en de zot vult de advocaat zijn pot.
Wie procedeert om een koe, geeft er een op toe.
De provincie Fryslân streeft ernaar dat het Frysk straks door tenminste 50 procent van de jongeren actief wordt gebruikt. Goede voornemens voor 2007. Maar: daarop aanhakend en onder het motto ‘T IS MEI SIZZEN NET TA DWAAN roep ik u op om alvast en tenminste één nieuwe, moderne spreuk te bedenken op het thema IEDER DIERTJE ZIJN PLEZIERTJE, …………..
Hieronder een stel persoonlijke voorzetjes voor een co-productie van een aantal NIEUWE sei-siswizen. Kom op….toon je creativiteit en stuur je taalvernieuwende bijdrage ( enkel- of tweetalig ) als reactie op deze aflevering. Alvast heel hartelijk bedankt.
Ieder diertje zijn pleziertje, zei de boer en hij joeg de stier de wei in.
Ieder diertje zijn pleziertje, zei de heer des huizes en hij kroop bij het dienstmeisje in bed.
Ieder diertje zijn pleziertje, zei de koekoek en uit het nest wipte zij een duivenei.
Ieder diertje zijn pleziertje, zei de hond en liet de postbode dansen.
Ieder diertje zijn pleziertje, zei de wurm en vrat een gat in het boek.
Ieder diertje zijn pleziertje, zei de gek en hij aaide een krokodil.
Ieder diertje zijn pleziertje, zei de spreeuw, geef mij maar de keutel van een leeuw.
————————————————–
Ingezonden door Motek / 02-02-2007:
Ieder diertje zijn pleziertje, zei een wethouder, en bedekte zijn goede naam met een leugen.
