Freed, njoggentsien jannewaris.
Nog steeds……STORMY WEATHER
(een schilderij van de wereldbekende beeldend kunstenaar Jan Kooistra uit Dokkum Friesland: I-DOC. Jan Kooistra ).
In FRYSLÂN is er voor elke situatie wel een toepasselijk sprekwurd of een relevante sei-siswize (zei-zegwijze) te vinden.
Ook al zeggen de Friezen het zelf….Sei-siswizen binne geweldich en TYPYSK FRYSK*
SEI – SISWIZEN – SPESJAAL TWA
20. It wisse foar it ûnwisse, sei de jonge, en hy bûn in deade hûn de bek ticht.
Het zekere voor het onzekere, zei de jongen, en hij bond een dode hond de bek dicht.
19. Ik kin myn ûngelok oersjen, sei de man, en hy troude in lyts wyfke.
Mijn ongeluk is te overzien, zei de man en hij trouwde een klein vrouwtje.
18. Hark, sei dôve Japik, en der rûn in mûs op hoasfuotling oer de souder.
Luister, zei dove Japik, en er liep een muis op kousenvoeten over de zolder.
17. Hoe stilder hoe better, sei it âld wyfke, en se siet mei it gat yn de brannettels.
Hoe rustiger hoe beter, zei het oude wijfje, en ze zat met haar achterste in de brandnetels.
16. Dêr giet it hinne, sei de laaidekker, en hy rûgele fan de tsjerketoer.
Daar gaat ie los, zei de leidekker, en hij gleed van het kerkdak.
15. Lit stjerre wat stjerre wol, sei de man, as myn wiif mar gjin widdo wurdt.
Laat sterven wat wil sterven, zei de man, als mijn vrouw maar geen weduwe wordt.
14. Ik ha der neat op tsjin dat it tsjuster is, sei de man, mar ik wol wol wat sjen kinne.
Ik heb er niets op tegen dat het donker is, zei de man, maar ik wil wel wat kunnen zien.
13. No brekt my de klomp, sei de boer, en doe riedt de trekker der oerhinne.
Nou breekt me de klomp, zei de boer, en toen reed de trekker er overheen.
12. Ik sjoch op gjin hundertsje, sei de keapman, en hy seach yn it lege jildlaadsje.
Ik kijk niet op een honderdje, zei de koopman, en hij keek in het lege geldlaatje.
11. Alle begjin is swier, sei de dief, en doe stiel er foar de earste kear in ambyld.
Alle begin is moeilijk, zei de dief, en toen stal hij allereerst een aambeeld.
*) Enkele sei-siswizen zijn heel oud, al in het “oud-Fries ” bekend. Het FRYSK is een levende taal. Ook hier en nu in ONLINERS zijn sommige sei-siswizen vernieuwd en meer van deze tijd.
Anna Liese- Taal is levend als een plant: zonder verzorging en voeding gaat ie van kant.
Touché- Iemand die z’n taal niet voert wordt de mond gesnoerd.
IEDER DIERTJE ZIJN PLEZIERTJE,
Sei-Siswizen-EXTRA-Spesjaal.
Een taal als het Fries is een levend iets. Als een taal gesproken, geschreven én gelezen wordt door velen blijft deze ook levend. Doordat de tijden veranderen, mensen in contact zijn met andere mensen in andere omstandigheden en uit andere landen, verandert het taalgebruik.
Soms is het nodig om daaraan wat te sturen, om een taalbeleid te voeren. Door o.a. emigratie van Friezen, immigratie van buitenlanders, door grotere aandacht voor onderwijs in de Nederlandse taal komt het gebruik van het Fries in de knel. Het Fries is in Nederland de tweede taal, in Europa geldt het als een minderheidstaal. Stimulering van de minderheids-talen vanuit Brussel, Den Haag en zelfs de provincie Fryslân blijft vaak steken in mooie woorden.
Wat het provinciale bestuur op dit ogenblik wél doet is weer een enquête los te laten op 32.500 willekeurig bepaalde Friese huishoudens. Want het schijnt aldaar en alweer onduidelijk te zijn hoe het staat met de beheersing van de Friese taal in Friesland. De vragen zijn: verstaat, spreekt, leest of schrijft u Fries? De intentie van de provincie FRYSLÂN is om de uitkomsten van het onderzoek te benutten voor instandhouding van de Friese taal. Het streven is dat de komende jaren zeker 95 procent van de inwoners Fries verstaat, dat 70 procent het Fries in voldoende mate kan spreken en lezen, dat 20 procent het kan schrijven. De inzet daarbij is dat de Friese gemeenten gestimuleerd worden om zelf een taalbeleid te ontwikkelen.
Voorlopig–in het gemeentelijk verkeer- resulteert lokaal in Friesland veelal een taalvolgend beleid: wie een ambtenaar mondeling of schriftelijk “aanspreekt” in het Fries kán in deze taal een antwoord krijgen. Zeker is dat niet. In de raadszalen wordt incidenteel Fries gesproken, ambtelijke stukken worden in het Nederlands gesteld.
Ook de Nederlandse taal veroudert en is sterk onderhevig aan een onnatuurlijke slijtage. Deze aflevering van ONLINERS uit FRYSLÂN geeft u persoonlijk een kleine gelegenheid om beide talen levend te houden. Op dit weblog worden in drie edities dertig bestaande ( en soms licht verbouwde) sei-siswizen gepubliceerd. Als uitgangspunt en medium voor taal-aanpassing op gebruikersniveau lijken me deze Friese SEI-SISWIZEN erg geschikt: er zijn er maar weinig van en de meeste zijn verouderd. Bij een sterke erosie en een onnatuurlijke inperking van een taal past als antwoord een lichte, individuele taalstimulering, toch?
De provincie Fryslân wil graag dat het Frysk straks door tenminste 50 procent van de jongeren actief wordt gebruikt. Goede voornemens voor 2007. Maar: daarop aanhakend en onder het motto ‘T IS MEI SIZZEN NET TA DWAAN roep ik u op om alvast en tenminste één nieuwe, moderne spreuk te bedenken op het thema IEDER DIERTJE ZIJN PLEZIERTJE, …..
Hieronder een stel persoonlijke voorzetjes voor een co-productie van een aantal NIEUWE sei-siswizen. Stuurt u uw bijdrage aan taalvernieuwing ( enkel- of tweetalig ) even als reactie op deze aflevering? Alvast heel hartelijk bedankt.
Ieder diertje zijn pleziertje, zei de boer en hij joeg de stier de wei in.
Ieder diertje zijn pleziertje, zei de heer des huizes en hij kroop bij het dienstmeisje in bed.
Ieder diertje zijn pleziertje, zei de koekoek en uit het nest wipte zij een duivenei.
Ieder diertje zijn pleziertje, zei de hond en liet de postbode dansen.
Ieder diertje zijn pleziertje, zei de wurm en vrat een gat in het boek.
Ieder diertje zijn pleziertje, zei de gek en hij aaide een krokodil.
Ieder diertje zijn pleziertje, zei de spreeuw, geef mij maar de keutel van een leeuw.
