HAIKU-SCHRIJVEN ALS THERAPIE

Was vroeger in Japan het schrijven van haiku onlosmakelijk verbonden met de levenswijze van “hogere kringen”, in het Westen is deze dichtvorm vrij zeldzaam. Toch zijn deze literaire miniaturen – in het schema van vijf, zeven, vijf lettergrepen- soms bijzonder waardevolle pareltjes van de dichtkunst.

GOEDE HAIKU zijn gericht op de natuur, ze geven zelfs van één enkel seizoen een impressie. Terwijl de haiku hetzelfde driedelig schema kent als van de Friese sei-siswize, kenmerkt de haiku zich door een nóg indringender en betekenisvoller woordkeus. Zowel bij de Friezen als in de haiku bespeur je een sterke verbondenheid met de natuur, en het wars zijn van opsmuk. Beeldend, echt en recht door zee : kort, maar krachtig in taalgebruik.

Haiku schrijven confronteert je met jezelf. Want het schrijven van een haiku dwingt tot rust, tot bezinning, tot verdieping en nauwkeurige waarneming. Een haiku is eigenlijk één enkele zin, die -als haikuliner- in één adem gelezen kan worden. Het onderwerp van een haiku beperkt zich niet altijd tot de natuur, maar is daar vaak wel mee verbonden. In deze dichtvorm schakelt de schrijver zichzelf volledig uit. Want het gaat om het overbrengen van de verwondering van schrijver naar lezer. De haiku is een brokje emotie, wordt door de meesters in één flits geschreven, is gericht op inhoud en originele zegging. Het is een poging om met slechts een paar verbale penseelstreken een moment, een situatie, een stemming aan te duiden, te “vangen”. Het is een onversierde beschrijving van wat de dichter heeft getroffen.  Elk woord moet raak zijn en een bijdrage leveren aan wat de dichter wil uitdrukken.

Een haiku is als het ware een one-liner in een driedelig jasje. Vormvereisten zoals rijm en maat zijn er niet. De woorden zijn eenvoudig en gewoon; het is geen mooi-schrijverij. Bijvoeglijke naamwoorden worden vrijwel niet gebruikt.  Serieuze amateur haiku-schrijvers kunnen er maanden achtereen aan schuren en schaven om tot een aansprekend resultaat te komen.

Deze dichtvorm vraagt dus zowel van de schrijver als van de lezer aandacht. Haiku zijn geen fastfood. Je moet meer gebruiken dan je hersens en je voorstellingsvermogen omdat je soms paf komt te staan door de soms “onbenullig” aandoende inhoud. Niet allen het schrijven, maar ook het lezen van haiku dwingt om het tempo te verlagen, om stil te staan bij details.

Haiku lezen wil zeggen: de indrukken ondergaan, de sfeer en de gevoelens van de schrijver mee-beleven. Dan openbaart zich in de haiku vaak een verrassend inzicht, een onvermoede wending, een “dubbele bodem”.  Veel haiku ( en senryu) hebben een tweede, soms een derde laag: een bewust bedoelde diepe betekenis. Het is dus niet uitgesloten dat, als je een haiku maanden later opnieuw leest, deze voor jou een andere inhoud heeft gekregen of een andere betekenis oproept. De haiku zelf is niet veranderd, maar spiegelt blijkbaar iets in je. Jij verandert. Waar de haijin ( haiku-dichter) het overbodige weghaalt, vult de lezer juist het vers aan met een inbreng uit de eigen ervaring.

Dit alles maakt schrijven én lezen van haiku tot een onverwachte ervaring. Je komt even tot rust en je moet jezelf even wegzetten uit de waan van de dag. Om te kunnen zien en genieten van de eeuwige waarden van de natuur. De natuur observeren en daarover(heen) een gedicht te maken DWINGT je om tot rust te komen. Om in overeenstemming te komen met je innerlijke ZELF. Om weer te kunnen koppelen aan je INNERLIJKE TIJD in plaats van aan de tijd van de klok: TIJD VOOR JE ZELF.

En: haiku schrijven heeft niet alleen een “therapeutische” waarde. Je houdt er ook nog iets moois aan over: DE HAIKU ZELF.

In de HAIKU gaat het om het HIER en NU. Een haiku is als het ware een momentopname, een “kiekje” waarmee de dichter wil zeggen: Hé, kijk je wel ?” Het beeld, de “verbeelding” wordt in woorden vastgelegd op een manier waardoor de lezer dat moment kan mee-zien, kan mee-voelen en mee-beleven. Om persoonlijke vrijheid te behouden, om af te kunnen wijken van het oorspronkelijk strakke schema (van 5-7-5 lettergrepen in 3 regeltjes) kunnen we het beter hebben over haiku-achtige kortgedichten of  “haiku-likes”. 

Het gaat er alleen om HOE JIJ ‘T ZIET + HOE JIJ ‘T ZEGT en niet om de vorm. Het je kort en krachtig kunnen uitdrukken ( m.i. een oer-Friese eigenschap) is prachtig, maar daarbij moet je je niet in een keurslijf laten persen. Dus: maak je kortgedicht rustig met meer of minder lettergrepen en regeltjes. En gebruik de persoonlijke noot (zoals in de TANKA) of wat humor. En schrijf over je eigen landstreek in je eigen taal.

En nu dus…aan de slag, eerst maar voor jezelf ? Wat heb je ervoor nodig? Pen en papier en: je aangeboren ( en misschien voluit te ontwikkelen) creativiteit. Wat zou je vandaag eigenlijk beter kunnen doen? Een kruiswoordpuzzel oplossen, voor de zoveelste maal gaan bridgen of aan het water gaan zitten om naar een dobber te gluren?

Over haiku valt eigenlijk niet te redetwisten: je vindt deze mooi, gevoelig, treffend of…je vindt dat niet. Een goede haiku slaagt er in de lezer te laten delen in de waarneming van de dichter zonder dat de dichter zelf in beeld komt. Haiku schrijven is uitbeelden, dichten, VER-DICHTEN: het zoveel mogelijk dichten van de gaten gevuld met nietszeggende woorden, de barrières  tussen de schrijver en de lezer. Het gaat er om zoveel mogelijk overbodige en nietszeggende begrippen te schrappen om dichter bij de kern te komen: de KERN van deze literaire PARELTJES.

Deze korte verzen kun je vinden in Google-AFBEELDINGEN met steekwoorden als: klankbeeldgedicht, Friesland. Van zo’n opgeroepen verzameling beeldgedichten kun je het adres slepen naar je scherm om daar telkens een vers uit te putten voor verzending per e-mail. Bij het selecteren van zo’n fotovers benut je dan de optie PER E-MAIL-VERZENDEN.Het is prachtig om je goedgeslaagde haiku-pareltjes te kunnen delen met iedereen om je heen.