Anno 1199. Opnieuw had de Paus een oproep gedaan tot een kruistocht naar het Heilige Land. Het enige wat na de eerdere tochten ten koste van enorme verliezen was bereikt, was een zesjaarlijkse wapenstilstand met Sultan Saladin.
Anno 1200. Een enorme stormvloed veroorzaakte een doorbraak van de Westerzee naar midden-Friesland, waarbij de Middelzee ontstond. Omtrent 1200 was Stavoren nog de hoofdstad van Friesland. Vanuit Stavoren dreven grote koopvaardijschepen handel met de rest van de wereld.
Uit die tijd van grote rijkdom stamt de legende van De vrouwe van Stavoren. Eén van de versies van die sage vertelt van een rijke koopmansweduwe in Stavoren die woonde in een huis met gouden vloeren en zilveren muren. Ze bezat meer schepen dan alle kooplieden van de stad bij elkaar en werd daardoor iedere dag rijker. Ondanks haar enorme rijkdom was ze niet tevreden, ze wilde het kostbaarste bezit dat er te vinden was en stuurde een schipper erop uit om dat te halen. Deze kwam na lang zoeken thuis met een lading graan uit Dantzig, graan dat hem waardevoller dan goud leek. Maar het vrouwtje zag het niet als het waardevolste dat er bestond. Woedend vroeg ze: “Aan welke zijde heb je het graan ontvangen?”, “Aan stuurboordzijde.”, “Gooi dan die zakken met graan aan bakboordzijde in zee!” Een voorbijganger die dat hoorde zei haar dat niet te doen, want zou ze ooit zelf in de bedelstand vervallen, dan zou haar het graan wel goud toeschijnen. Hierop haalde zij de gouden ring van haar vinger en gooide hem met een grote boog in zee. Ze voegde hieraan toe, “Net zo min dat ik deze gouden ring ooit nog terug zal zien, zal ik tot de bedelstand vervallen.”
Op een dag kwam een van haar dienaren naar haar toe met een gevangen vis, met in de maag van die vis haar eigen gouden ring. Vanaf dat moment keerde haar lot. Ten slotte eindigde zij in grote armoede en moest met bedelen aan de kost zien te komen.
De legende verhaalt ook, dat door die graanstorting voor de haven een zandplaat aangroeide. Daarom moest de haven later verplaatst worden en Stavoren verloor in de tussentijd alle handel en macht.
Een bewerkt brokje uit: Algemeene Geschiedenis van Friesland (Steensma, 1845)
